Deze fraude is echter een symptoom van een veel breder probleem.
NRC besluit in het redactioneel commentaar van 25 juli ‘dat zulke breed geconstateerde algemene fraude duidt op een dubieuze beroepscultuur’. De algemeen gedeelde verontwaardiging en veroordeling van de KPMG-commissaris en al die honderden accountants over het frauderen met bijscholingstoetsen is begrijpelijk, maar helaas ook te makkelijk.
Roger van Boxtel, de inmiddels opgestapte president-commissaris van KPMG, had een ‘enorm tijdgebrek’ en een afspraak die hij moest halen. In deze voor iedereen herkenbare constatering ligt een wereld besloten.
Crisis, crisis, druk, druk
‘Permacrisis’ was in het VK woord van het jaar 2022 en zien we hier ook steeds vaker opdoemen. Als een soort overtreffende trap van crisis is het een woord dat gevoelsmatig recht doet aan wat velen op dit moment ervaren. De crises buitelen over elkaar heen. Klimaat, oorlog in Oekraïne, energietekorten, vluchtelingencrisis, vertrouwenscrisis, de bouw, toeslagenaffaire, landbouwcrisis, ga maar door. Je moet ook wel een crisis hebben, anders wordt aandacht voor jouw probleem of uitdaging natuurlijk onbegonnen werk. Kern van het verhaal: er is altijd en overal druk. Deadlines, afspraken, meetings en targets, de agenda regeert.
Gezondheidscrisis
Het effect op de mens is clear and present. Mensen tasten collectief in de reserves. De dagelijkse en continue druk en onzekerheid werpen hun wrange vruchten af: meer dan de helft van de jongeren heeft last van angst of depressieve gevoelens (Trimbos, GGD, RIVM), 3,3 miljoen (1 op de 4) volwassen Nederlanders hadden afgelopen jaar een psychische aandoening (Trimbos), ziekteverzuim onder werknemers in Nederland stijgt al 10 jaar op rij (CBS), en met burn out-verschijnselen hebben momenteel 1,3 miljoen werknemers te kampen. Inderdaad, mentale gezondheidscrisis kan intussen ook aan het rijtje toegevoegd worden.
Korte termijn fijn, lange termijn pijn
Zo zijn we met z’n allen de acceleratiefuik in gezwommen. Gedreven door verantwoordelijkheidsgevoel, loyaliteit, ambitie of simpelweg adrenaline zijn we continu aan het versnellen. Maar jammer genoeg levert dat steeds maar gas geven een oververhitte motor op. Conflicten, silodenken, geitenpaadjes bewandelen, lapmiddelen, halve oplossingen zijn het gevolg. Je even laten helpen met een examen wordt opeens een makkelijke stap.
Ministeries, ziekenhuizen, banken, advocatenkantoren, maakbedrijven, op veel plekken voelt men aan dat we met ons korte termijn denken en handelen meer slecht dan goed doen, zowel voor ons mensen als onze leefomgeving. Korte termijn fijn, lange termijn pijn noemen we dat. Dit wordt op alle niveaus ervaren, en misschien nog wel het meest in de bestuurskamers. Het idee dat het bestuur aan het roer staat en dus, in tegenstelling tot de werkvloer wél autonomie en regelruimte ervaart, blijkt keer op keer een illusie. Ook daar voelt men zich vaak geregeerd door de waan van de dag. Publieke opinie, (social) media, aandeelhouders, politiek en belangengroepen bepalen de agenda.
Steeds meer bestuurders verlangen naar meer zingeving dan alleen aandeelhouderswaarde, winst en marktaandeel. Men ziet de potentie van de organisatie: dat zou toch ook een plek kunnen zijn waar mensen béter van worden, i.p.v. ongelukkig en ziek? Een plek die bijdraagt aan plezier en levensgeluk in plaats van uitput? En by the way, zou dit niet ook een positief effect op de bedrijfsresultaten hebben? Het antwoord is duidelijk, en al vaak aangetoond.
Van permacrisis naar permacultuur
‘Permacultuur’ komt van permanent en agricultuur en staat voor duurzaam, zichzelf versterkend en met de omgeving verbonden landbouw. Het tegenovergestelde, monocultuur, leidt tot verschraling, verwoestijning en erosie. De vertaling van deze begrippen naar onze dagelijkse werk- en leefomgeving is snel gemaakt. We hebben een permacultuur nodig om duurzaam gezond en veilig te kunnen werken en leven. Elkaar versterken i.p.v. uitputten, verbinden ipv confronteren, gezamenlijk belang i.p.v. eigenbelang.
Continue druk vergiftigt ons werk. Het tegengif heet vertragen. Belangrijk element in een permacultuur is rust; de tijd nemen voor wat tijd nodig heeft. Gras gaat niet harder groeien door en aan te trekken. De eerste stap is dus een stapje terug. Een pas op de plaats, tijd voor reflectie, een moment van bezinning. Waar zijn we nu eigenlijk mee bezig? Zeker, dat is contra-intuïtief. Maar alleen dan realiseert de accountant zich dat het niet alleen om uren schrijven gaat, maar ook om beroepseer, kwaliteit van werk en betrouwbaarheid. En je dus aandacht geeft aan bijscholing en het examen serieus neemt.
Als managing partner bij Lifeguard helpt Sep Visser sinds 2011 toonaangevende organisaties vitaler te worden en zo beter te presteren. In de rol van consultant, en ook in die van motivational speaker.
