Op de tempel van Delphi stond het al: γνῶθι σεαυτόν (gnothi seauton) of wel ‘ken uzelf’. De bedoeling hiervan was niet zo zeer jezelf kennen, als wel jezelf als mens kennen. Hoewel we natuurlijk allemaal prachtige individuen zijn, is er ook veel dat ons bindt. Dezelfde verwachtingen, dezelfde hoop, blijdschap, hang naar verbinding, maar ook dezelfde angsten, boosheid en afgunst. Dezelfde goedheid en slechtheid. Vorige week bezocht ik het voormalig concentratiekamp Dachau en dan valt de slechtheid van de mens je weer rauw op je dak. Maar je verbaast je ook hoeveel ‘normale’ mensen meegenomen worden in het kwaad. Blijkbaar zijn we makkelijk te manipuleren. En ik weet niet wat ik gedaan had in die oorlog. Onze geest is tot veel in staat, maar helaas ook tot veel kwaads.
Niet alleen voor de medemens, ook voor onszelf. We kunnen onszelf letterlijk ziek denken door ons zorgen te maken over van alles. De oude Grieken gingen bij geestelijke problemen naar de filosofen. Waarschijnlijk stelden die de juiste vragen, probeerden de situatie te normaliseren en gaven inzicht in de problematiek omdat vele wijze mannen en vrouwen hier in het verleden al over nagedacht hadden. In onze moderne tijd worden we ook vreselijk gemanipuleerd en – zoals dat bij manipulatie gaat – we hebben het niet door. Ons sociaal darwinistische systeem, met de nadruk op materie en efficiëntie, gijzelt op een subtiele maar heel gevaarlijke manier onze hersenen. Alleen maar reactief informatie ontvangen, constant moeten presteren én er goed uit moeten zien, kan niet goed voor je zijn. Het leidt tot een groep mensen die het systeem denken aan te kunnen en omarmen, maar ook een grote groep die niet meer meekan. Het leidt echter bij béide groepen tot gebrek aan kritisch denken, angst om voor je eigen waarden te durven opkomen en een afstand tot de rest van de wereld, inclusief de natuur.
Ja, er is een tegenbeweging van mensen die meer spirituele waarden aanhangen, maar ik zie nog teveel mensen die geestelijk afglijden, moeite hebben om mee te komen of langzaam maar zeker verworden tot een schim van hun originele zelf. Ik raad die mensen, maar eigenlijk alle mensen, aan zich eens te verdiepen in de filosofie. Daarbij kan ik het mooie boek ‘Filosofie voor een weergaloos leven’ van de inspirerende filosoof én theoloog Lammert Kamphuis aanraden. En ik ben zelf abonnee geworden van filosofie.nl. Er valt nog een hoop te leren over ‘onszelf’.
